Monumenten van het Bredius- kwartier

Van blijvende betekenis voor de wijk

Vanwege de cultuurhistorische waarde is een aantal woningen en andere objecten in het Brediuskwartier door de rijksoverheid en de gemeente aangewezen als rijks- of gemeentelijk monument. Hieronder valt ook het woonhuis op Busken Huetlaan 1a en begraafplaats, deze komen in een ander deel van het boek aan de orde.

Rijksmonumenten:

1. Woonhuizen: Burgemeester s’Jacoblaan 15, 17(a), 19 en 21, en Potgieterlaan 7 en 8

Sommige rijksmonumenten hebben niet alleen een eigen monumentale waarde, maar ook een toegevoegde waarde, omdat ze in samenhang gezien moeten worden met andere rijksmonumenten: ze maken deel uit van een complex. In het Brediuskwartier vormen enkele woonhuizen aan de Burgemeester s’Jacoblaan (15, 17(a), 19 en 21) en de Potgieterlaan (7 en 8) zo’n complex.

De twee woonblokken zijn vrijwel symmetrisch gebouwd aan weerzijden van de Potgieterslaan. De oostelijke drie woningen (Potgieterlaan) zijn ontworpen in 1924 en de vier westelijke woningen (Burgemeester s’Jacoblaan) zijn in 1927 ontworpen. Beide door architect Nicolaas Doornberg (1867-1966). De stijl is laat-expressionistische herenhuisarchitectuur met kenmerken van de Amsterdamse School. Details zijn de rieten schilddaken, die doorlopen tot de eerste bouwlaag, de zwarte met oranje plavuizen, houten poortdeuren. Bij de nummers 17 en 17a zijn de originele glas in lood ramen nog in tact. De samenhang met het tegenovergelegen grasveld (‘speelweide’) zorgt voor extra monumentale waarde.

2. Kerk met kosterwoning: Vrije Evangelische Gemeente kerk, Dr. Frederik van Eedenweg 41 en 43

De kerk van de Vrije Evangelische Gemeente is in Haagse School-stijl, met invloeden van Frank Lloyd Wright, in 1930 ontworpen door architect H.F. Sijmons (1881-1961), architect te Laren. De ver overstekende schilddaken zijn gedekt met zwarte Romaanse dakpannen. De oorspronkelijke blauwe en rode glas-in-loodramen zijn nog aanwezig in de Noordwestgevel van de kerk. Ook de woning bevat nog de oorspronkelijke gekleurde glas-in-loodramen. De gebeeldhouwde gootklossen zijn opvallend, evenals de lantarens bij de ingang van de kerk en de kosterwoning. Dakramen en luifels worden geaccentueerd door brede houten gootlijsten. De vensters zijn van staal. De toren is opgebouwd uit delen van verschillende omvang en hoogte en voorzien van betonranden. Aan de noordzijde is bovenin een kruis aangebracht van rood glas, dat ’s avonds doorschijnend is verlicht.

Gemeentelijke monumenten:

1. Woonhuizen: Willem Bilderdijklaan 21 en 23

In 1923 ontworpen door architect Klaas van den Berg (1894-1976). Ontwerp in de stijl van het expressionisme, met invloeden van Frank Lloyd Wright (uitkragende luifels) en de Amsterdamse School (ramen met horizontale roeden, de deuren en de puntvormige voorkant). Strenge symmetrie in baksteen, doorlopende raampartijen met nadrukkelijke horizontale gootranden en platte daken. Door de hoge ligging vormt dit ensemble een markante entree naar het westelijke deel van het Brediuskwartier. Sinds de bouw zijn ze praktisch onveranderd gebleven.

2. Woonhuis: Willem Bilderdijklaan 26

Dit geldt ook voor het huis aan de Willem Bilderdijklaan 21 en 23 van de hand van architect Klaas van den Berg (1894-1976). Een fraai voorbeeld van de late Amsterdamse School, waarbij het atelier vanwege de lichtinval aan de noordzijde van het pand werd gesitueerd. Opdrachtgever was Nicolaas v.d. Kreek, de ontwerper van het bevrijdingsmonument aan de Frederik van Eedenweg. Opvallend is het afgeknotte zadeldak, afgewisseld met gesloten gevels, de pannensierrand als gevel beëindiging, de lintvensters met glas-in-loodramen en de rondingen in de volumes. Halverwege de schoorsteen is een sculptuur van een vogel te zien.

3. School: Julianaschool, Willem Kalfflaan 3

In opdracht van de Christelijke Schoolvereniging Juliana ontwierp architect Nicolaas Doornberg (1867-1966) in 1929 een nieuwe lagere school in expressionistische stijl. De invloed van de Amsterdamse School is duidelijk af te lezen aan de horizontale lijnen in de raampartijen en het torenachtige element bij de aansluiting tussen hoofd- en zijvleugel. De schakering van bouwdelen en het materiaalgebruik doen denken aan het werk van architect H.F. Sijmons (1881-1961). Boven de ingang aan de voorgevel zijn glas-in-loodramen geplaatst. Ook het letterontwerp van de naam van de school lijkt geïnspireerd door de architecten van de Amsterdamse School.

4. Zichtas ter hoogte van Burgemeester s’Jacoblaan

De waterpartij is in de jaren ‘30 tijdens de werkverschaffing gerealiseerd naar een ouder ontwerp van landschapsarchitect Dirk Tersteeg (1876-1942) en architect K.P.C. de Bazel (1869-1923). Het was oorspronkelijk de bedoeling om een verbinding te realiseren tussen de zanderijsloten en het water van het landgoed de Beek aan de overkant van de Rijksweg. Het gebied, dat toen één geheel was, werd nog niet doorgesneden door de verdiepte A1. Na het plotselinge overlijden van De Bazel in 1923 werd het plan aangepast. Het water van het Mouwtje werd doorgetrokken naar de Jacob Obrechtlaan, waar de waterpartij werd afgesloten met een halfrond terras. Ook de duiker onder de Burgemeester s’Jacoblaan, geflankeerd met trappen en borders, maakt deel uit van het monument.

5. Woonhuis: Jan Toebacklaan 6-8-10

Dit ensemble van drie woningen is in 1925 ontworpen door architect Jan Wilke en bevindt zich in de haakse bocht van de Jan Toebacklaan. De woningen vormen door het gebruik van de rieten kap een mooie entree naar de straat en zijn daarmee van stedenbouwkundige waarde. Bijzonder zijn ook de halfronde schoorsteen en de indeling van de ramen.